به گفته مدیر سابق کمیته ارزشیابی ناشران داخلی نمایشگاه، اگر ناشری سابقه خوبی از خود نشان داده باشد قطعا نگاه مثبتی به وی می‌شود ولی اینکه این امر باعث رد یا قبول کتابی شود، ابدا اینطور نیست...خاطرات رژیم پهلوی اگر توسط فردی روایت شده باشد که هویت مشخصی ندارد؛ جلوی عرضه این کتاب گرفته می‌شود.

مجید صحاف، مدیر سابق کمیته ارزشیابی ناشران داخلی نمایشگاه‬ در خصوص وظایف کار‌شناسان خرید کتاب نمایشگاه گفت: وظیفه‌ای که بر عهده کمیته ارزشیابی ناشران وجود دارد در دو بخش ناشران داخلی و ناشران خارجی تعریف می‌شود. این کمیته موظف است کتبی که در نمایشگاه ارایه می‌شود چه برای نمایش و چه برای فروش را از نظر قابلیت ارایه در نمایشگاه و دارا بودن مجوز وزارت ارشاد مورد بررسی قرار دهد.

وی ادامه داد: در خصوص ناشران خارجی نیز ظوابط و مقرراتی وجود دارد و آن این است که کتبی که آن‌ها می‌توانند در نمایشگاه عرضه کنند نباید مغایرتی با فرهنگ کشور ما داشته باشد و به گونه‌ای باشد که مخاطب بتواند از آن استفاده لازم را ببرد.

صحاف در پاسخ به این سوال که برای فرآیند کار‌شناسی که دارای دو بخش تائید و یا عدم تائید است؛ آیا درسنامه مشخصی یا قانون مدون و مشخصی وجود دارد، گفت: هر کمیته‌ای در نمایشگاه یک آئین‌نامه‌ای دارد. آئین‌نامه ارزشیابی هم هرساله به روز می‌شود و در اختیار آن کمیته قرار می‌گیرد حالا یا با کمک کمیته تدوین می‌شود یا ریاست نمایشگاه آن را تدوین می‌کند به هر صورت در اختیار کمیته قرار می‌گیرد. ناشران در موقع ثبت‌نام نیز تعهد می‌دهند کتاب‌هایی را که دارای ثبت خانه‌کتاب است را وارد بازار بکنند و آن کتاب‌ها را در نمایشگاه بیاورند.

به گفته وی آئین‌نامه دیگری نیز وجود دارد که در آن یکسری شاخص‌های داخلی مطرح شده که مربوط به خود کار‌شناسان ارزشیابی است و در آن مرز‌ها مشخص شده تا سرعت پاسخگویی بالا برود. به عنوان مثال به یکی از موضوعاتی که در این آیی%:/.,!نامه مطرح شده می‌توان اشاره کرد و آن این است که خاطرات رژیم پهلوی اگر توسط فردی روایت شده باشد که هویت مشخصی ندارد؛ جلوی عرضه این کتاب گرفته می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که نام نویسنده‌ها و ناشران صرف‌نظر از متن و محتوای کتاب تا چه میزان در ارزیابی آن کتاب تاثیر دارد، اینگونه توضیح داد: هر فرد، موسسه‌ یا مجموعه‌ای طی مدتی هویتی برای خودش کسب می‌کند و قطعاً به آن هویت و سابقه توجه می‌شود یعنی اگر نویسنده‌ای مثبت نوشته باشد یک نگاه مثبت به آن وجود دارد و اگر ناشری هم سابقه خوبی از خود نشان داده باشد قطعا نگاه مثبتی به وی می‌شود ولی اینکه این امر باعث رد یا قبول کتابی شود؛ ابدا این امر وجود ندارد.

صحاف تاکید کرد: در روند ارزیابی یک کتاب باید محتوای آن خوانده شود چه بسا نویسنده‌ای در یک بازه زمانی خیلی خوب عمل کرده یک جایی یکدفعه به هر دلیلی منحرف شده باشد. اگر ارشاد بخواهد اعتماد صد در صد به یک ناشر کند؛ مخاطب در این داستان ضرر می‌کند. نکته دیگری که این میان وجود دارد این است که ناشران هم متاسفانه به نویسنده‌ها اعتماد دارند و کتاب‌های آن‌ها را بدون آنکه بخوانند و محتوایش را بررسی کنند برای مجوز به ارشاد می‌فرستند و از آنجا که محتوای کتاب مورد بررسی قرار نگرفته امکان این وجود دارد که مورد تایید قرار نگیرد و مجوز به آن اعطا نشود و به دنبال آن امکان عرضه در نمایشگاه را نیز نداشته باشد.

مدیر سابق کمیته ارزشیابی ناشران داخلی نمایشگاه‬ در خصوص نسبت ردصلاحیت‌شده و تائید صلاحیت‌شده‌ها در نمایشگاه کتاب گفت: ما خیلی کم ردصلاحیت داریم. غالب ناشران ضوابط نمایشگاه‌ را رعایت می‌کنند البته برخی ناشران به واسطه نمایندگی‌هایی که از بقیه ناشران می‌گیرند مطلع نیستند مثلاً ناشری نمایندگی ۵ ناشر دیگر را با خود همراه می‌کند و مطلع نیست که آیا کتاب‌های ناشران دیگر مجوز دارد یا نه؛ در این میان ممکن است اعتبار خودش خدشه‌دار ‌شود. اما در مجموع می‌توان گفت زیر ۱۰ درصد ردصلاحیت در نمایشگاه داریم و اکثر کتاب‌های موجود در نمایشگاه کتاب‌های مجوزدار و مورد تائید هستند که می‌توان آن‌ها را عرضه کرد.

صحاف در ادامه به بررسی وجود برخی کتاب‌های تائید نشده و بدون مجوز و تخلفاتی در نمایشگاه پرداخت و اظهار کرد: آمار این کتاب‌ها آنقدر زیاد نیست ولی دلیل وجود آن هم‌‌ همان نمایندگی دادن بعضی از ناشران به ناشران اصلی است. دلیل دیگر اینکه گاهی برخی انتشاراتی‌ها، کتاب را برای بررسی به افرادی که خودشان می‌شناسند برای مطالعه می‌دهند حتی اگر آن فرد دارای وجه و اطلاعات خوبی باشد اما ممکن است کتاب را با ضوابط نشر تطبیق ندهد و تنها محتوای کتاب را می‌خواند و می‌گوید مورد تائید است ولی با ضوابط نشر ناسازگار است و مجوز کتاب به این معنا نمی‌تواند داشته باشد.

وی ادامه داد: به اعتقاد من خیلی حرف‌ها را می‌شود، شنید و یا گفت اما شاید این امکان برای آن مطلب وجود نداشته باشد که در قالب کتاب ریخته شود و به عنوان یک تمدن بماند. کمیته ارزیابی با این نوع کتاب‌ها برخورد می‌کند و اجازه عرضه آن‌ها را در نمایشگاه نمی‌دهد البته غالب این کتاب‌ها کتاب‌های مشکل‌دار جدی نیست و عموماً تخلفات؛ تخلفات ناخواسته و غیرارادی است.

به گفته صحاف؛ کتابی که نباید در نمایشگاه عرضه شود؛ جمع‌آوری می‌شود و باید مراحل قانونی خود را طی کند یعنی این کتاب برای صدور مجوز به اداره کل کتاب ارسال شود و آنجا ارزشیابی شود و بعد از نمایشگاه پاسخ داده می‌شود که آیا کتاب صلاحیت برای انتشار را دارد یا خیر؛ در مواقعی که یک ناشر اصرار داشته باشد برای اینکه کتاب‌هایی که مجوز ندارد را برای مخاطب در نمایشگاه عرضه کند طبق ضوابط اجرایی نمایشگاه آن غرفه تعطیل می‌شود یا پروانه نشر آن موقتاً باطل می‌شود.

مدیر سابق کمیته ارزشیابی ناشران داخلی نمایشگاه‬ در خصوص جمع آوری بعضی از کتاب‌های مجوز دار از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایام و روزهای میانی نمایشگاه اینگونه توضیح داد: یکی از عواملی که باعث می‌شود در اواسط نمایشگاه این امر اتفاق افتد این است که شاید ناشر این کتاب را در‌‌ همان زمان یعنی اواسط نمایشگاه عرضه می‌کند. این اتفاق دلیل بر این نیست که از روز اول آن را عرضه کرده و اعضای کمیته ارزشیابی آن کتاب را مورد بررسی قرار نداده‌اند.
به گفته صحاف؛ اینکه برخی از کتاب‌ها در اواسط کار نمایشگاه جمع آوری می‌شود؛ برمی گردد به این امر که بررس‌هایی که کتابی را برای اعطای مجوز بررسی کرده بودند به نوعی با ناشر یا نویسنده آن اثر آشنا بوده و به آن‌ها اعتماد داشته باشند و بنا را بر این گذاشتند که این اثر؛ اثر قوی است و به آن مجوز دادند اما حالا در نمایشگاه کتاب؛ کمیته ارزشیابی و بررس‌های متفاوتی آن اثر را مطالعه می‌کنند و بر اساس ملاک‌هایی که در نمایشگاه باید رعایت شود به آن اجازه عرضه در نمایشگاه را نمی‌دهند یا حتی در اواسط کار نمایشگاه آن را از سطح نمایشگاه جمع می‌کنند.

وی تصریح کرد: البته این نکته را نیز باید گفت که در بسیاری از موارد این مردم هستند که در خصوص محتوای یک کتاب نظارات خود را به کمیته ارزشیابی نمایشگاه اعلام می‌کنند به عنوان مثال اینکه این کلمه یا یک عبارت مناسبی در این کتاب نیست یعنی به نوعی نظارت پس از چاپ توسط خود مردم صورت می‌گیرد و این امر باعث جمع‌آوری کتاب می‌شود اما درصد این نوع کتاب‌ها نسبت به کل کتاب‌ها درصد پایینی است و دلیل این امر را می‌توانیم خطای انسانی بنامیم.

مدیر سابق کمیته ارزشیابی ناشران داخلی نمایشگاه‬ با اشاره به اینکه در مدتی که در وزارتخانه مشغول به فعالیت بوده به ندرت مشاهده کرده که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کتابی مجوز داده باشد یا حتی مجوز تجدید چاپ را نیز داشته باشد و آن را از سطح نمایشگاه جمع کند، گفت: اگر این امر صورت بگیرد به نظر من حسن است تا عیب چون بین چندین هزار ورودی این تعداد ریزش به نظر من حسن است؛ همین که متوجه می‌شوند و همین که اثری اصلاح می‌شود باعث بهبود کار می‌شود چرا که این نتایج به بررس‌ها هم منتقل می‌شود و بررس‌ها هم دقتشان را بیشتر می‌کنند.

وی در خصوص اعطای مجوز برای انتشار به طرح مسئله‌ای پرداخت و گفت: ما همزمان در چندین استان دیگر هم بحث مجوز کتاب را داریم که متاسفانه این‌ها با هم لینک نیستند یعنی از اطلاعات و تجربه یکدیگر استفاده نمی‌کنند. باید مراکز استانی که بحث صدور مجوز کتاب را انجام می‌دهند با هم در ارتباط باشند تا جلوی سوء استفاده برخی ناشران گرفته شود بر این مبنا که آن‌ها زمانی که می‌دیدند کتابشان در تهران مجوز نمی‌گیرد آن را برای بررسی به قم یا مشهد می‌فرستادند و کتابی که در تهران مجوز نگرفته بود در این شهر‌ها به آن مجوز نشر اعطا می‌شد. شاید یک دلیل اینکه برخی از کتاب‌های دارای مجوز در سطح نمایشگاه جمع می‌شوند به همین دلیل باشد اینکه با ملاک‌های مختلف در شهرهای مختلف به آن‌ها مجوز نشر داده می‌شود و مشکلاتش بر دوش کمیته ارزشیابی نمایشگاه می‌افتد که با آن شبکه‌ای شدن استان‌ها این امر به حداقل می‌رسد.

وی در خصوص روند نظارت و تائید صلاحیت کتاب‌های خارجی در نمایشگاه گفت: من در آن قسمت تجربه ندارم ولی دورادور می‌دانم که مشابه‌‌ همان تیم‌هایی که برای ناشران داخلی و عمومی وجود دارد برای کتب خارجی هم وجود دارد و آن‌ها هم همکارانی دارند که کتاب‌ها را رصد می‌کنند و کتاب‌شناس هستند. این افراد در طول سال گذشته کتابهایی که در کشورهای دیگر منتشر شده را رصد کردند و زمانی که آن کتاب را در نمایشگاه می‌بینند؛ می‌فه‌مند که این کتاب مناسب عرضه در نمایشگاه است یا نه.

صحاف ادامه داد: اکثر کار‌شناسان در حوزه کتب خارجی در نمایشگاه‌های بین‌المللی کشورهای دیگر شرکت می‌کنند و هر ساله لیستی تهیه می‌شود و به ناشران خارجی ابلاغ می‌شود تا سال دیگر کتاب‌هایی که در دوره قبل برپایی نمایشگاه ارایه داده بودند را نیاورند و فقط در نمایشگاه یک رصد کلی صورت می‌گیرد البته خیلی از کتاب‌ها وجود دارد که دارای مشکل هستند. سال گذشته نمایشگاهی از کتاب‌های محرمانه یعنی کتاب‌هایی که وارد کشور شده و قابلیت عرضه نداشته برای بازدید مسئولان و سیاست‌گذاران فرهنگی برپا شد تا بدانند این مقدار کتاب در جهان کار شده و در نمایشگاه کتاب ایران هم آمده ولی در اختیار مردم قرار نگرفته است.

وی در خصوص فضایی که پس از اعلام عدم صلاحیت یک کتاب در ایام نمایشگاه در افکار عمومی ایجاد می‌شود، گفت: مدیریت نمایشگاه یا ارشاد به خودی خود که تبلیغ نمی‌کند که من جلوی انتشار کتابی را گرفته‌ام معمولاً این تبلیغ از ناحیه آن ناشران صورت می‌گیرد. زمانی که اجازه انتشار و توزیع کتابی گرفته می‌شود آن ناشر با رسانه‌ها مصاحبه و بحث و انتقاد می‌کند و این خود به خود وارد فضای رسانه‌ای ما می‌شود.

صحاف ادامه داد: اگر شاعر یا نویسنده‌ای احساس کند که حقش در مورد یک