ایام تعطیلات نوروز فرصت مغتنمی بود که به دور از مشغله ها و روزمرگی هایی که در طول سال مانعی می شود برای تجدید قوای روحی و فکری، به گوشه دنجی بروم و یکی از کتاب های خوبی که اخیرا منتشر شده است، مطالعه کنم.

کتاب را پیشتر روی میز و کنار دست دبیرکل نهاد کتابخانه ها بسیار دیده بودم. در افتتاحیه پنجمین دوره مشاوره کتابدار در شیراز ایشان شرح مفصلی از کتاب ارائه دادند و همه را به خواندن آن توصیه کردند.نسخه متعلق به دبیرکل را از ایشان امانت گرفتم و در دو سه روز ابتدای تعطیلات خوانش کتاب را به اتمام رساندم.

«از کتاب رهایی نداریم» مجموعه صحبت هایی خواندنی از اومبرتو اکو، نویسنده رمان نام گل سرخ، و ژان کلود کریر، منتقد و فیلمنامه نویس فرانسوی در مورد کتاب و کتابخوانی است، که به کوشش ژان فیلیپ دوتوناک تهیه شده است. لب و لباب کلام کتاب این است که قالب «کتاب» بهترین قالب برای ذخیره هر نوع اطلاعاتی است. از سویی شتاب فزاینده ای که در ظهور انواع تکنولوژی و به روز رسانی آن وجود دارد، به نوعی تخریب کننده حافظه بشر است و آدمی برای ذخیره اطلاعات به این نوع تکنولوژی ها تکیه می کند و به مرور زمان حافظه بشر دچار اضمحلالی جبران ناپذیر می شود. و حال تصور کنید اگر حافظه سمعی بصری قرن بیستم به هر دلیلی دچار اختلال و قطعی شود، تمام آنهایی که اطلاعات خود را در قالب های نوین تکنولوژی ذخیره کرده اند، با خلاء جدی رو به رو می شوند. در حالی که این امر در خصوص کتاب و کتابخانه ها صدق نمی کند. بنابراین، ابزارهای فرهنگی امروز آسیب پذیرتر از گذشته است.

سوالی که امروزه به وفور شنیده می شود این است که، آیا دنیای دیجیتال جای کتاب را خواهد گرفت یا خیر. اکو به این سوال با طنزی شیرین پاسخ می دهد و می گوید، اگر بخواهید رمانی را دو ساعت در کامپیوتر بخوانید، چشمتان از کاسه در می آید. او می گوید، جنگ و صلح را نمی توانید در رایانه بخوانید، چراکه در این صورت هم سرگیجه می گیرید، هم چشمتان درد می گیرد، و هم درک نمی کنید. با اینحال، برای بازدید یک پرونده 25 هزار برگی، استفاده از رایانه گزینه بهتری است.

کریر بحث را دنبال کرده و می گوید، مطالعه، پیش نیازی به نام خواندن و نوشتن، و شرایطی دیگر، دارد. شرایطی که، شما برای کار با رایانه نیز بدان نیاز دارید. بنابراین رایانه مطالعه شما را دگرگون نمی کند، تنها ممکن است تغییرات خاصی در بعضی بخش ها ایجاد نماید.

تکنولوژی های جدید دائما در حال دگرگونی است و شما مجبورهستید هر دو سال، ابزار های مورد استفاده خود را در این حوزه از جمله، رایانه، تلفن همراه، و ... به روز کنید. اکو در این خصوص می گوید، اگر حافظه سمعی بصری قرن بیستم به دلیل هر نوع اختلالی ناگهان قطع شود، تمام کسانی که اطلاعات خود را در این قالب ذخیره کرده اند با خلاء رو به رو خواهند شد. در حالی که این امر در خصوص کتابخانه ها صدق نمی کند. بنابراین، ابزارهای فرهنگی امروز آسیب پذیرتر از گذشته است.

قبل‌تر در یادداشت «تأملی بر نسبت میان روابط عمومی و ترویج فرهنگ کتابخوانی»، به نقش کتاب به عنوان مهمترین و بهترین رسانه در ماندگاری و تعمیق پیام ــ در کنار سایر قالب‏های رسانه ای ــ اشاره کرده بودم. به واقع، هم به لحاظ ذخیره اطلاعات و هم به لحاظ انتقال پیام و مفاهیم، «کتاب» بهترین قالب در اختیار مخاطبین است. چرا که فرهنگ مکتوب ماناتر و تاثیر آن در ذهن عمیق‫تر خواهد بود.

تکنولوژی جوری پیش می رود که کسانی که تمام علم و دانش خود را به این ابزار وابسته کرده اند، هر روز باید خود را به روز کنند. در قدیم وقتی انسانی به پختگی در سنش می رسید، تا مدتها  برای اطرافیانش نصیحت گر بود، اما امروز اگر خود را به روز نکنید، حتی مدیرانتان باید شغلشان را عوض کنند، چرا که به روز نیستند. بنابراین امروز دیگر کسی به مرحله ثبات نمی رسد، چراکه اصلا ثباتی وجود ندارد.

«محض اطلاع؛ تحلیل محتوای جلد هفتم یادداشت های اسدالله علم» کتاب دیگری بود که در این مدت مطالعه کردم.